۷ روند نوظهور در تجارت خارجی که مدیران بازرگانی باید بدانند

جهان تجارت در حال تجربه تحولات شگرفی است که ناشی از عواملی چون جنگ‌های تجاری، بحران‌های جهانی، تغییرات اقلیمی و انقلاب دیجیتال است.

در این چشم‌انداز پویای تجارت خارجی، شرکت‌هایی می‌توانند به رشد پایدار دست یابند که نه‌تنها با این تغییرات همگام شوند، بلکه انعطاف‌پذیری، پیش‌بینی‌پذیری و تصمیم‌گیری مبتنی بر داده را به عنوان ستون‌های اصلی استراتژی خود قرار دهند.

طبق گزارش بانک جهانی، پیش‌بینی می‌شود که تجارت بین‌المللی تا سال ۲۰۳۰ بیش از ۳۰٪ رشد کند، اما این رشد تنها سهم آن دسته از شرکت‌هایی خواهد بود که خود را با روندهای نوظهور جهانی هماهنگ سازند. در ادامه، ۷ روند نوظهور در تجارت خارجی که می‌تواند مسیر شرکت‌های صادراتی و وارداتی ایرانی را دگرگون کند، بررسی می‌شود.

۱. تحول دیجیتال در زنجیره تأمین و تجارت خارجی

در عصر حاضر، تحول دیجیتال دیگر یک انتخاب نیست، بلکه شرط بقا در بازارهای بین‌المللی است. ابزارهای دیجیتال جدید، فرآیندهای تجاری را از حالت سنتی و دستی خارج کرده و به سمت اتوماسیون و شفافیت سوق داده‌اند.

• کاربردها و ابزارهای کلیدی: استفاده از ابزارهایی مانند ERPهای ابری، هوش مصنوعی، اینترنت اشیا (IoT)، بلاک‌چین و APIهای گمرکی، به شرکت‌ها کمک می‌کند تا عملیات بازرگانی خود را با دقت و شفافیت بیشتر و ریسک پایین‌تری مدیریت کنند.
• نمونه‌های عملی: شرکت‌ها می‌توانند محموله‌ها را به صورت لحظه‌ای از مبدأ تا مقصد ردیابی کنند، فرآیندهای ثبت سفارش و ارسال اسناد را به صورت خودکار از طریق سامانه‌های بین‌المللی انجام دهند و سیستم‌های داخلی خود را به سامانه‌های گمرک، بانک مرکزی و اتاق بازرگانی متصل سازند.
• مزایای رقابتی: شرکت‌هایی که از نرم‌افزارهای مدیریت حمل‌ونقل (TMS) و مدیریت ارتباط با مشتری (CRM) استفاده می‌کنند، تا ۴۰٪ سریع‌تر از رقبای خود عمل می‌کنند.

۲. رشد تقاضا برای تجارت پایدار و مسئولانه (Sustainable Trade)

آگاهی جهانی نسبت به مسائل زیست‌محیطی و اجتماعی در حال افزایش است. در بازارهای توسعه‌یافته مانند اروپا، آمریکا و کشورهای اسکاندیناوی، مصرف‌کنندگان و نهادهای قانونی از شرکت‌ها انتظار شفافیت، اخلاق‌مداری و پایداری زیست‌محیطی دارند.

• مصادیق تجارت پایدار: این رویکرد شامل استفاده از بسته‌بندی‌های قابل بازیافت یا زیست‌تخریب‌پذیر ، خرید کالا از تولیدکنندگان بومی با رعایت حقوق کارگران و کاهش ردپای کربنی با انتخاب مسیرهای حمل‌ونقل سبز می‌شود.
• مزایای این رویکرد برای صادرکنندگان ایرانی: با توجه به این روند، صادرکنندگان ایرانی می‌توانند با رعایت این اصول، امتیاز مثبتی در رتبه‌بندی خریداران خارجی کسب کنند و با دریافت گواهینامه‌هایی مانند ISO 14001 یا FairTrade ، به بازارهای خاص مانند فروشگاه‌های ارگانیک یا زنجیره‌های سبز راه یابند.

۳. حرکت از بازارهای اشباع به بازارهای نوظهور

با توجه به رقابت فشرده در بازارهای سنتی مانند عراق، افغانستان و امارات، توجه به بازارهای نوظهور آسیایی و آفریقایی به یک استراتژی حیاتی تبدیل شده است. این کشورها مقصدهای جدیدی برای صادرات کالاهای ایرانی هستند.

• بازارهای هدف پیشنهادی: آسیای مرکزی (قزاقستان، ازبکستان، ترکمنستان) ، آفریقای شرقی (کنیا، تانزانیا، رواندا) و جنوب شرق آسیا (ویتنام، اندونزی، فیلیپین).
• دلایل اهمیت این بازارها: این مناطق دارای تعرفه‌های تجاری پایین‌تر، قراردادهای تجاری دو یا چندجانبه و تقاضای روزافزون برای کالاهای ایرانی مانند غذا، دارو و مصالح ساختمانی هستند. علاوه بر این، ضعف رقبا و وجود فضای خالی برای برندهای بین‌المللی فرصت مناسبی را برای ورود فراهم می‌کند.
• نکته مهم: برای موفقیت در این بازارها، تحلیل دقیق قوانین وارداتی، سلیقه مصرف‌کننده و ظرفیت لجستیکی هر کشور ضروری است.

۴. تسویه حساب‌های غیر سنتی و استفاده از رمزارزها و تهاتر

محدودیت‌های بانکی و تحریم‌ها، شرکت‌ها را به سمت روش‌های جایگزین برای تسویه حساب سوق داده است. این رویکردها، فرآیندهای مالی را تسریع کرده و وابستگی به سیستم‌های مالی سنتی را کاهش می‌دهند.

• راهکارهای جایگزین: استفاده از رمزارزهای پایدار (Stablecoins) مانند USDT، BUSD و DAI ، تهاتر کالا با کالا (مانند صادرات فرش در برابر واردات قطعه) و قراردادهای اعتباری با واردکننده در بستر حقوقی تضمین‌شده، از جمله این روش‌ها هستند.
• مزایا: این روش‌ها به حذف واسطه‌های بانکی ، تسریع پرداخت‌ها و امکان ورود به بازارهای خاص مانند کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (CIS) یا آفریقا منجر می‌شوند.

۵. تغییرات پی‌درپی در مقررات گمرکی و الزامات واردات

تحولات سیاسی و اقتصادی باعث می‌شود که مقررات گمرکی و الزامات واردات سریع‌تر از گذشته تغییر کنند. عدم آگاهی از آخرین بخشنامه‌ها می‌تواند به توقیف کالا، جریمه و حذف شرکت از بازار رقابتی منجر شود.

• نکات مهم: مدیران بازرگانی باید همواره از بخشنامه‌های مربوط به واردات خودرو، تعرفه‌گذاری گمرک، استانداردهای اجباری و الزامات سامانه‌های ثبت سفارش مطلع باشند. علاوه بر این، پیگیری تغییرات لحظه‌ای ارزش ارز ترجیحی یا نیمایی و الزامات جدید برای کد شناسه کالا، کد رهگیری و گواهی اسقاط ضروری است.
• راهکار: برای مدیریت این ریسک، همکاری با تیم‌های حقوقی متخصص یا شرکت‌های مشاوره تجاری حرفه‌ای توصیه می‌شود.

  

۶. رشد فروش مستقیم به مصرف‌کننده خارجی (مدل D2C)

مدل D2C (Direct-to-Consumer) به معنای حذف واسطه‌ها و فروش مستقیم از شرکت به مشتری نهایی در بازار خارجی است. این مدل با استفاده از پلتفرم‌هایی مانند Amazon، Noon، Alibaba و Temu که مسیرهای مستقیمی برای صادرات فراهم کرده‌اند، در حال رشد است.

• مزایا: این رویکرد به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا با حذف واسطه‌ها، سود خود را افزایش دهند ، رفتار مشتریان را به صورت مستقیم تحلیل کنند و انعطاف بیشتری در قیمت‌گذاری و تنوع محصول داشته باشند.
• الزامات موفقیت: برای موفقیت در این مدل، نیاز به بسته‌بندی استاندارد و جذاب ، داشتن یک وب‌سایت چندزبانه با امکان پرداخت آنلاین و استفاده از خدمات پست بین‌المللی مانند DHL یا Aramex است.

۷. قدرت‌نمایی هوش مصنوعی در تحلیل بازار و تصمیم‌گیری صادراتی

هوش مصنوعی (AI) دیگر تنها یک ابزار بازاریابی نیست، بلکه به یک بازوی استراتژیک برای شرکت‌های صادراتی تبدیل شده است. هوش مصنوعی به مدیران کمک می‌کند تا تصمیمات هوشمندانه‌تری اتخاذ کنند.

• کاربردهای هوش مصنوعی: از جمله کاربردهای AI می‌توان به تحلیل داده‌های واردات و صادرات کشورهای هدف (مانند داده‌های UN Comtrade) ، پیش‌بینی تقاضا و تحلیل روندهای قیمتی بازار ، تولید خودکار محتوا برای معرفی محصول به زبان مقصد و بهینه‌سازی تبلیغات دیجیتال برای یافتن کانال‌های پرفروش اشاره کرد.
• نتیجه‌گیری: استفاده از ابزارهایی مانند ChatGPT Enterprise، SimilarWeb و Google Market Finder می‌تواند نرخ موفقیت در کمپین‌های صادراتی را تا ۳۵٪ افزایش دهد.

   

جمع‌بندی: آینده تجارت متعلق به مدیران پیش‌نگر است

آنچه امروزه به عنوان «روندهای نوظهور در تجارت خارجی» شناخته می‌شود، در واقع آینده‌ای است که از هم‌اکنون آغاز شده شرکت‌هایی که به سرعت خود را با این روندها تطبیق دهند، نه‌تنها قادر به مدیریت ریسک‌های خود خواهند بود، بلکه رشد پایدار و سودآوری منطقه‌ای و جهانی را نیز تجربه خواهند کرد.

برای یک مدیرعامل، مدیر صادرات یا کارشناس توسعه بازار، اقدام فوری در جهت دیجیتالی شدن، تحلیل بازارهای جدید، بازآفرینی استراتژی‌های پرداخت و یادگیری بازاریابی مبتنی بر داده و هوش مصنوعی، حیاتی است.